Ιταλικό κείμενο, Αγγλικό κείμενο
Πριν λίγες μέρες έλαβα μήνυμα ότι ο Γλέζος πέθανε. Δεν είναι δυνατόν, σκέφτηκα, χωρίς ούτε καν να ειδοποιήσει. Είχαμε ραντεβού Σάββατο στην Αθήνα για ένα ποτηράκι. Ο Μανώλης δεν είναι άνθρωπος που θα σε στήσει.
Είμαστε στην Πλατεία Συντάγματος, στο σημείο του ραντεβού με τον Μανώλη.
Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο όπου οχτώ χρόνια πριν, μια παγερή Κυριακή στις 12 του Φλεβάρη, χιλιάδες Έλληνες ξεχύνονταν στους δρόμους για ν’ αντισταθούν στην προέλαση του νέου εχθρού, της Τρόικας.
Στην Πλατεία Συντάγματος τότε ήταν κι ένας ενενηντάχρονος με μάσκα που κάλυπτε το λευκό του μουστάκι και το στόμα, μάτια που γυάλιζαν και βλέμμα καρφωμένο στον Παρθενώνα.
Οι Έλληνες δεν έχουν άλλο αίμα να δώσουν, ούρλιαζε μ’ όλες του τις δυνάμεις, πρέπει να φωνάξουμε ΟΧΙ στα εγκληματικά δάνεια και σ’ αυτήν την ασφυκτική οικονομική πολιτική.
Ποιος θα το έλεγε ότι εξήντα οχτώ χρόνια μετά τη αποκαθήλωση της ναζιστικής σημαίας από τον Ναό της Αθηνάς θα αντιμετώπιζε τα δακρυγόνα της αστυνομίας στην «πλατεία του συντάγματος», μπροστά στο ελληνικό κοινοβούλιο.
Τον βλέπω να εμφανίζεται μες στην ομίχλη κουνώντας από μακριά τα χέρια του, δίχως μάσκα αυτήν τη φορά. Που’σαι ρε Μανώλη!
Στα σοκάκια των Εξαρχείων είναι μια μικρή ταβέρνα με ρολά κατεβασμένα και μεγάλη κόκκινη επιγραφή: Η Ελλάδα λέει ΟΧΙ. Ο Μανώλης ανεβάζει τα ρολά και μπαίνουμε μέσα, καθόμαστε ανάβουμε τα φώτα, λίγοι μεζέδες και τσίπουρο στο τραπέζι. Μια πρόποση, το πρώτο ποτήρι είναι για τους παλιούς συντρόφους που δεν είναι πια μαζί μας.
Εάν εσύ ζεις, μη με ξεχάσεις. Εάν εσένα δε σε βρει το βόλι, όταν συναντάς τους ανθρώπους στο δρόμο, θα λες καλημέρα κι από μένα. Κι όταν πίνεις κρασί θα πίνεις κρασί κι από μένα. Κι όταν ακούς τον παφλασμό των κυμάτων, θα τον ακούς και για μένα. Κι όταν ακούς τον άνεμο, να περνάει μέσα από τα φύλλα, κι ακούς το θρόισμα του ανέμου, θα το ακούς και για μένα. Κι όταν χορεύεις, θα χορεύεις και για μένα! Μπορώ να ξεχάσω αυτόν τον κόσμο, είναι δυνατόν;
Ξεκινάμε την κουβέντα.
Λοιπόν αγαπητέ Μανώλη, αληθεύει πως πέθανες;
Πέθανα αλλά δεν θα γλιτώσετε ποτέ από μένα, θα σας ακολουθώ και θα ζητώ από τη συνείδησή σας να λογοδοτήσει! Κι έπειτα το φέρετρο ήταν άβολο και ήθελα να πιώ ένα ποτηράκι.
Ήσουν ανέκαθεν απείθαρχος…
Και καλό πράγμα να μου ζητήσεις, αν είναι διαταγή, δεν θα γίνει. Είχα την ευτυχία-δυστυχία να έχω τη μάνα μου δασκάλα στη Γ’ με Δ’ Δημοτικού. Και ήρθε η ώρα να μάθω την προπαίδεια. Λέω «Μάνα, γιατί να τη μάθω, αφού είναι γραμμένη πίσω στο τετράδιο;». «Μα πρέπει να τη μάθεις». «Όχι». Η μάνα απάντησε «Φέρε τη βέργα. Άνοιξε το χέρι σου». Πέντε ξυλιές στο ένα και πέντε στο άλλο. Έφαγα πολλές ξυλιές, αλλά προπαίδεια δεν έχω μάθει ακόμη. Και όμως, μπήκα με άριστα στα Μαθηματικά στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο. Δεν ήταν πείσμα. Είμαι συνεπής στις αρχές μου.
Aς μιλήσουμε λοιπόν για αριθμούς! Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Bundesbank, κατά την περίοδο 2007-2019 η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γερμανίας εξοικονόμησε πάνω από τετρακόσια δισεκατομμύρια χάρη στην πολιτική των χαμηλών επιτοκίων. Φαίνεται πως τώρα θα είχαν τη δυνατότητα να πληρώσουν τις αποζημιώσεις για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Για την ακρίβεια, οι οφειλές της Γερμανίας στην Ελλάδα για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ανέρχονται σε 575 δισεκατομμύρια δολάρια. Ως μέλος της Εθνικής Επιτροπής για τις πολεμικές επανορθώσεις, είχα την χαρά να διασταυρώσω τις εκτιμήσεις μας με ανάλογες σπουδαίων Ευρωπαίων οικονομολόγων, Γάλλων και Γερμανών. Ο Jacques Delpla για παράδειγμα, μέλος του γαλλικού συμβουλίου οικονομικής ανάλυσης, έφτασε στο ίδιο αριθμητικό αποτέλεσμα.
Πρόκειται για αγώνα μνήμης… Στο τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου χώρες σαν την Ιταλία, τη Βουλγαρία και τη Γερμανία υπέγραψαν συμφωνία μέσω της οποίας έπρεπε να καταβάλουν τις οφειλές τους για τις πολεμικές επανορθώσεις. Η Ιταλία και η Βουλγαρία το έκαναν, ενώ οι Γερμανοί αρνήθηκαν συστηματικά, μολονότι είχαν προηγουμένως καταβάλει τις οφειλές των προς την Πολωνία και την τέως Γιουγκοσλαβία. Για ποιον λόγο η Γερμανία δεν θα έπρεπε να καταβάλει τις πολεμικές αποζημιώσεις προς την Ελλάδα;
Μια μάχη δίκαιη…
Ακριβώς! Πάντα έλεγα πως εμείς οι Έλληνες πρέπει να γνωρίζουμε σε ποιους οφείλουμε και τι ακριβώς. Αυτά που κέρδισαν οι δανειστές από τους τόκους θα πρέπει να αφαιρεθούν από το χρέος. Ειδικά με τους Γερμανούς έχουμε λαμβάνειν. Ξέρετε πόσα μας χρωστάνε ακόμα; 162 δισεκατομμύρια.
Οι Γερμανοί φαίνεται να μην έχουν καλή μνήμη. Πού είναι η αλήθεια;
Το στερητικό «α» μαζί με τη «λήθη», δηλαδή τη λησμονιά, κάνουν την «αλήθεια». Τι είναι δηλαδή η αλήθεια; Η κατάργηση της λήθης. Μπορούμε εμείς να λησμονήσουμε το παρελθόν; Αποκλείεται. Οποιος λησμονήσει το παρελθόν χάνεται και δεν έχει μέλλον.
Μόνο στην Αττική, κατά τη διάρκεια του Πολέμου είχαμε 400 νεκρούς τη μέρα, μπορώ να το πω με βεβαιότητα καθότι εργαζόμουν τότε ως υπάλληλος στην καταγραφή των θανάτων στον Ερυθρό Σταυρό.
Οι θυσίες του ελληνικού λαού είναι τεράστιες, με πάνω από ένα εκατομμύριο θανάτους στην περίοδο 1940-44! Μια από τις λίγες χώρες που είχε δημογραφική μείωση του πληθυσμού εξ’ αιτίας του πολέμου.
Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα χρειάστηκε να συμμετάσχει σε έναν άλλον πόλεμο, εκείνον για τα μέτρα λιτότητας που της επιβλήθηκαν από το ΔΝΤ, την ΕΕ και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Όντως όπως βροντοφώναζες στην Πλατεία Συντάγματος, η Ελλάδα πνίγεται από τα σκληρά οικονομικά μέτρα και τα μνημόνια που της επιβλήθηκαν από έξω. Σε τι ωφελεί η μνήμη σήμερα;
Χωρίς αλληλεγγύη η Ευρώπη δεν μπορεί να πάει πολύ μακριά. Εκτός κι αν οι Ευρωπαίοι σκοπεύουν να δικαιώσουν τον υπουργό Οικονομικών του Χίτλερ, τον Βάλτερ Φουνκ (Walter Funk), που ήταν ο πρώτος ο οποίος επεξεργάστηκε το σχέδιο μιας Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας, προκειμένου το Γ΄ Ράιχ, όταν θα επικρατούσε σε ολόκληρη την Ευρώπη, να μπορεί να ελέγχει και να εκμεταλλεύεται ενιαία τους πόρους της Γηραιάς Ηπείρου.
Ας μην ξεχνάμε όμως ότι ο ναζισμός ηττήθηκε και ο Φουνκ δικάστηκε και καταδικάστηκε ως εγκληματίας πολέμου στη Νυρεμβέργη.
Η Ευρώπη του σήμερα θέλει πολλή δουλειά για να μην καταλήξει Ευρώπη του Βάλτερ Φουνκ. Αν δεχτούμε όλοι πως ο ναζισμός ηττήθηκε τελεσίδικα, οφείλουμε να το αποδεικνύουμε καθημερινά. Γι’ αυτόν τον λόγο η Γερμανία πρέπει να μας δώσει ό,τι μας οφείλει.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έτσι όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα, είναι πολύ πιο κοντά σ’ αυτήν που οραματιζόταν τότε ο Walter Funk. Στις ΗΠΑ ένας εμφύλιος πόλεμος οδήγησε τη χώρα σε ένα Σύνταγμα και σε δημοκρατική διακυβέρνηση. Στην Αγγλία η σύγκρουση μεταξύ βασιλιά και ευγενών έφερε τη Magna Charta.
Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα στηρίζει τη νομική της υπόσταση σε μια σύμβαση που είχε ως στόχο να υποστηρίξει την εμπορική διακίνηση άνθρακα και ατσαλιού μεταξύ των χωρών μελών. Τώρα που μιλήσαμε για το παρελθόν, εσύ που έχεις πεθάνει γνωρίζεις το μέλλον;
Είναι σαφές πως η Ευρώπη και η Ευρωπαϊκή Ένωση την οποία βιώνουμε σήμερα δεν έχει καμιά σχέση με την Ευρώπη που οραματίζονταν οι Πατέρες της Ευρωπαϊκής ενοποίησης, ούτε μ’ αυτήν που επικαλούμασταν με τον Σύριζα στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο.
Αντί για μια Ευρώπη των λαών και των πολιτών, μια Ευρώπη της αλληλεγγύης, της λαϊκής κυριαρχίας και της ειρήνης, έχουμε μια Ευρώπη του ΝΑΤΟ, έρμαιο των ΗΠΑ.
Όπως έλεγα σε μια συνάντηση με τους Γερμανούς της Die Linke, μολονότι ο ναζισμός νικήθηκε τελεσίδικα, συνεχίζει να ξεπηδάει εδώ κι εκεί σε κρατικούς θύλακες καθώς και σε ευρωπαϊκούς και διεθνείς φορείς. Στόχος μας είναι η ελευθερία και η αυτοδιάθεση όλων των λαών, καθώς και η κατάκτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για όλους τους πολίτες της γης. Ειδικά για μας, θέλουμε μια Ευρώπη των λαών, που να στηρίζεται στις αξίες της αλληλεγγύης, της λαϊκής κυριαρχίας και της ειρήνης. Αυτό είναι το μέλλον αν δεν θέλουμε η Ευρώπη να πέσει σε λήθη.
Μετά την αποτυχία του Αλέξη Τσίπρα να αντισταθεί στις απειλές της Τρόικας με το φημισμένο ΟΧΙ που είχε γεμίσει με ελπίδα όλους τους Ευρωπαίους πολίτες και λάτρεις της δημοκρατίας, ζήτησες συγνώμη απ’ τον ελληνικό λαό για τη συμμετοχή σου σε μια ψευδαίσθηση.
Έτσι είναι, αλλά πρέπει να συνεχίζουμε τον αγώνα για τις ιδέες μας. Το επανέλαβα άπειρες φορές στο ευρωκοινοβούλιο. Η Ιστορία συνεχίζει να χτυπάει στο κατώφλι μας, καλούμαστε να πάρουμε θέση. Θα ανοίξουμε την πόρτα ή θα την κρατήσουμε κλειστή; Πρέπει να την ανοίξουμε πριν να είναι πολύ αργά.
Η ιδέα πίσω από αυτό το μεγάλο εγχείρημα δημοκρατίας ήταν πως δεν μπορεί να υπάρξει συμβιβασμός ανάμεσα σε καταπιεστή και καταπιεζόμενο, ούτε μεταξύ κατακτητή και σκλάβου. Μοναδική λύση η ελευθερία.
Πάντως ήταν μια γλυκιά ψευδαίσθηση, και ο ελληνικός λαός εκείνη τη στιγμή απέδειξε ακόμα μια φορά την αντιστασιακή του φύση απέναντι στην αδικία και τη δυστυχία. Ακόμα και σήμερα σε όλη την Ευρώπη στις πορείες διαμαρτυρίας, κυματίζει η ελληνική σημαία ως σύμβολο αντίστασης και αγώνα.
Όπως ξέρεις, εμείς οι Έλληνες βάζουμε πάνω απ' όλα την αντίσταση, τη συμμετοχή, όχι την έκβαση της μάχης. Είμαστε ο μόνος λαός παγκοσμίως που γιορτάζει όχι τη νίκη, αλλά την έναρξη του αγώνα! Δηλαδή τη γενναία ανάληψη του κινδύνου, τη συμμετοχή. Αυτό εκφράζουν η 25η Μαρτίου και η 28η Οκτωβρίου».
Είναι αλήθεια πως η Ιστορία διαθέτει άριστα αντισώματα Μανώλη, αλλά ποιες οι προοπτικές για την οικονομική καταστροφή που συνεχίζουμε να παρακολουθούμε στην Ελλάδα;
Η Ελλάδα μπορεί να βγει από την κρίση. Πρώτα θα μειώσει τις σπατάλες που ακόμα και σήμερα συνεχίζονται στα υπουργεία. Δεύτερον, θα εισπράξει τους φόρους που διαφεύγουν. Και τρίτον, εάν χρειαστεί, θα κάνει ένα εσωτερικό αναγκαστικό δανεισμό, για εισοδήματα πάνω από ένα όριο… ας πούμε πάνω από 100 χιλιάδες. Είναι προτιμότερος ένας εσωτερικός δανεισμός από τα χαράτσια που πάνε στο δημόσιο χρέος.
Βέβαια με τη Νέα Δημοκρατία στην κυβέρνηση τα λόγια σου ακούγονται σαν μακρινή ηχώ…
Το «Αριστερά» είναι ένα μορφολογικό σχήμα. Βαφτίστηκε έτσι επειδή στη γαλλική Βουλή στεκόντουσαν στ’ αριστερά αυτοί που είχανε ριζοσπαστικές ιδέες, που σπάνε δηλαδή τις ριζωμένες συμβάσεις που θεωρούνται πυλώνες της κοινωνίας
Ποιος είναι στην ουσία ο αριστερός; Αυτός που δεν περπατάει την πεπατημένη, αλλά σκάβει έναν καινούργιο δρόμο.
Το Κράτος είναι πολιτική οντότητα, αλλά η δύναμη είναι στους δρόμους. Όταν πριν λίγους μήνες συμμετείχα σε ένα ντοκιμαντέρ ενός Βέλγου σκηνοθέτη για τον Τόμας Μορ με τίτλο «Back to Utopia», μου είπαν πως είμαι ο τελευταίος ουτοπιστής… Τους απάντησα πως δεν είμαι ο μόνος…
Τι υπάρχει μετά τον θάνατο Μανώλη;
“Ο Valéry Giscard και ο Helmut Schmidt που τρώνε μπακλαβά ακούγοντας Πάνο Τζαβέλλα”.
Σχετικά μ’ αυτούς τους δύο «ήρωες» του Άαχεν! Σε συνέντευξή τους στο περιοδικό Die Spiegel αναγνώριζαν το «λάθος» της ένταξης της Ελλάδας στην ΕΕ. «Για να είμαστε ειλικρινείς» έλεγε ο Giscard, «ήταν λάθος να δεχτούμε την Ελλάδα που ουσιαστικά είναι ένα ανατολικό κράτος». Και ο Schmidt πρόσθετε πως «την εποχή της Συνθήκης του Μάαστριχτ, τα 12 μέλη της ΕΕ έκαναν το λάθος να αποδεχτούν οποιονδήποτε, ακόμα και στη νομισματική ενοποίηση».
Όπως έχω πει επανειλημμένα στο Ευρωκοινοβούλιο ως εκπρόσωπος του ελληνικού λαού, η Ευρώπη, λεκτικά, μορφολογικά, εννοιολογικά και ουσιαστικά είναι γέννημα της Ελλάδας… και δεν θα τους τη χαρίσουμε την Ευρώπη!
Μπορούμε λοιπόν να υποστηρίξουμε πως η Ελλάδα είναι η μητέρα της Ευρώπης.
Η πιο έντονη ανάμνηση της ζωής μου, είναι η μάνα μου. Με ρωτάνε διαρκώς για τη σημαία. Εγώ όμως, ακόμα κι από την ιστορία της σημαίας, θυμάμαι τη μάνα μου. Όταν γυρίζαμε εκείνη την ημέρα στα σπίτια μας, η ώρα ήταν περασμένη, μετά τα μεσάνυχτα. Πάω στο σπίτι και βλέπω τη μάνα μου… Με περίμενε. Την πλησιάζω και της λέω, "Μάνα"! Σηκώνεται απότομα, με πιάνει από τον λαιμό και μου λέει "Πού ήσουν”; Τότε εγώ ανοίγω το σακάκι και της δείχνω το κομμάτι της σβάστικας που είχαμε κόψει. Με αγκαλιάζει, με φιλάει και μου λέει, "Πήγαινε κοιμήσου".
Μια μάνα ξέρει ποιο είναι το σωστό.
Αγαπητέ Μανώλη, το τσίπουρο τελειώνει. Φοβάσαι;
Εισήλθες έως των πηγών της θαλάσσης;
ή περιεπάτησας εις εξιχνίασιν της αβύσσου;
Ηνοίχθησαν εις σε του θανάτου αι πύλαι;
ή είδες τας θύρας της σκιάς του θανάτου;
Ναι, είδα και οίδα
εισήλθα, περιεπάτησα,
το θάνατο αντίκρυσα
και δε δειλίασα.
Το μίσος των ανθρώπων
φοβήθηκα.
Σε περιμένει ο παράδεισος των σοσιαλιστών φίλε Μανώλη, ο Μπακούνιν κι ο Μαρξ σε περιμένουν, ποιος ξέρει, ίσως μια μέρα ξαναβρεθούμε για ένα τσίπουρο όλοι μαζί.
Το σοσιαλιστικό όραμα ανάγεται στην αρχαιότητα.
Όταν ο Θηβαίος κήρυξ ζήτησε να του πουν ποιος είναι ο τύραννος στην Αθήνα, η απάντηση του Θησέα ήταν «Δεν υπάρχει τύραννος, τύραννος είναι ο δήμος, ο λαός».
Υπάρχει ακόμα ελπίδα για το σοσιαλιστικό όνειρο;
Αν οι λαοί της Ευρώπης καλλιεργήσουν τη μνήμη και την αγάπη για την αλήθεια, τότε δεν θα μείνει απλά όνειρο.
Καλό ταξίδι Μανώλη!
«Δεν θρηνούμε, δεν πενθούμε, δε μοιρολογούμε, δεν κλαίμε. Το κάθε ποίημα, η κάθε ωδή αποσκοπεί να επαναφέρει τον νεκρό μπροστά μας και να συζητήσουμε, τα παρόντα και τα μελλούμενα»
Από το προοίμιο της ποιητικής συλλογής Νέκυιαι ωδαί (2013), του Μανώλη Γλέζου.
